Geurakan Atjèh Meurdéhka
Meudjeulih Geurakan Atjèh Meurdéhka Pusat
————————————————
MIDEUËN PRANG PUTJÔK ALUË SIMI TANGSÉ
5ub. September 1910 – 5ub September 2022
Meusigo deungon peu-ingat uroë lahé Tengku Tjhik Hasan Muhammad di Tiro 4ub. September 1929 dan UroëSjahid Ishak Daud 8ub. September, 2004
Assalamualaikum warahmatullah wabarakatuh,
Uroë njoë nakeuh Uroë Rajek Bansa Atjèh dan Neugara Atjèh dan geutanjoë wadjéb ta peu-ingat MIDEUËN PRANG PUTJÔK ALUË SIMI njang ka teudjadi bak uroë 5 September, 1910, antara teuntra peundjadjah Beulanda deungon Teuntra Islam Atjèh. Abu Tjhik ulôn, Tengku Tjhik Mahjéddin di Tiro (Tengku Tjhik Majét) njang djeuët keu Wali Neugara bak watèë njan, reubah meugulé maté sjahid dalam mideuën prangnjan, deungon duwa-neuk aneuk beudé kaphé Beulanda dalam djantông geuh. Sidadu Beulanda njang timbak droëneuh njan dumnan djipeurajek uléh kaphé hingga djibôh bintang bak dadadjih uléh Radja Beulanda keudroëdjih. Uléh kaphé Beulanda djipiké njan keuh aneuk beudé njang keuseuneulheuëh njang pajah djitimbak njang peutamat prang kolonialdjih njang paléng panjang dalam seudjarah. Teutapi keuniradjihnjan salah sabab uléh bansa Atjèh ke geupiléh Tengku Tjhik Ma`at di Tiro, aneuk keumuën droëneuhnjan seubagoë Wali Neugara barô njang sambông peurdjuangan peutheun Nanggroë Atjèh.
Watèë manjèt Abu Tjhik geupeuwoë geudjak tanom u Tangsé, meuribèë ureuëng agam dan inong Atjèh geuseutot di likôt sira geumoë. Uléh toto Beulanda ka djibalôt luka-luka bak badan droëneuh njan deungon idja peureuban putéh, njang djinoë kabéh mirah deungon darah droëneuhnjan. Uléh rakjat Tangsé idja peureuban njang ka meulabô darah Abu Tjhik njan geukeubah dan ka geukoh ubit-ubit dan geuweuëk sikrèk sapo keu ureuëng-ureuëng bako Tangsé najng geukeubah trôk `an uroë njoë seubagoë keuneubah pusaka njang meujum lagèëna, saboh keunangan keudroëneuhnjan njang geungiëng tjit seubagoë adjeumat njang keuramat.
Uléh panglima teuntra Beulanda njang djak prang geutanjoë di Putjôk Aluë Simi, Kolonel H. J. Schimidt, djituléh peukara keudjadian njan dalam bukudjih, Marechausee in Atjèh, lagèë njoë:
“Uroë njoë, 5 September, 1910, teuntra ulôn meuteumeung keumeunangan rajek dalam Mideuën Prang Putjôk Aluë Simi. Kamoë teumeung Tengku Tjhik di Tiro. Kamoë peu-ingat keumeunangan njoë deungon kamo meunjanji lagu Wilhelmus (lagu keubangsaan Beulanda) ban saboh gunong Tangsé. Deungon keudjadian njoë, kamoë harap prang ka habéh. Tengku Tjhik Mahjéddin di Tiro nakeuh sidroë peumimpin njang tjarong that, bidjaksana dan kreuëh. Gop njan na sidroë ureuëng njang beutoi that hubongan deungon Tuhan-geuh. Gop njan ka geuhoi uléh ureuëng Atjèh: Tanglong Naggroë. Gop njan hana soë gantoë sabab hana soë laén njang raja peungaroh lagèë gop njan. Sababnjan Mideuën Prang Aluë Simi, nakeuh saboh keumeunangan militer dan pulitek keu geutanjoë Beulanda. Sidadu njang Tengku akan teuba u nanggroë Beulanda djak teurimong bintang nibak djaroë droë Radja Beulanda, Ratu Wilhelmina.”
Uléh H. C. Zentgraaff, ahli seudjarah Beulanda, geutuléh dalam buku Atjèh dan Sumatraantjes lagèë njoë:
“Ureuëng Atjèh geukeubah idja peureuban njang ka meulabô darah njang geungui lé toto-toto Beulanda bak geupeutheun supaja bek rho darah nibak luka-luka bakbadan Tengku Tjhik Mahjéddin di Tiro. Idja peureuban meudarah njan geukoh-koh dan geuweuëk ube ok sapo. Tjit meu-ureuëng Atjèh njang bako-baki lagèëna njang djeuët teurimong atra njan, njang geungiëng lagèë saboh barang sutji, njagn peu-ingat keu peumimpin njang keuseuneulheuh nibak saboh famili pahlawan njang raja that njoë. Idja meudarah njoë mantong geukeubah dan got that geusom uléh rakjat Tangsé trôk `an uroë njoë sibagoë hareuta njang meujum lagèëna, tanda meusambat seutia deungon famili di Tiro. Watèë geutanjoë djeuët keu saksi keu hai njang lagèënjoë, soë njang han teu-ingat keu narit Markus Antonius dikeuë manjèt Julius Kaesar dalam forum (meudjeulih) nanggroë Rom, 200 thon njang ka u likôt?
“Ureuëng nanggroë njan geuteuka
Geudjak tjôm luka-luka Kaisar
Dan geusampôh darah droëneuhnjan
Deungon idja neukuë-geuh
Njo, na njang gadè si-urat ôk droëneuhnjan
Keu peu-ingat
Dan watèë maté geuh
Geutuléhnjan dalam Surat Wasiët
Sibagoë peuneulah njang kaja raja
Keu aneuk tjutjo
Turôn-teumeurôn.”
Patôt geutanjoë teupeuë, bahthat pih bansa Beulanda ka djidjak prang geutanjoë, djih hana djidjak peuhina geutanjoë Atjèh. Uléh Beulanda dji-angkèë geutanjoë na hakteuh bak ta lawandjih bahthat pih njan sôsah keudroë djih. Hukôm prang antara bansa meu-adab dan sipheuët pahlawan djipeudong paléng tan bak reutak pang dan panglima. Njoë meulaén that nibak musôh dan sipeundjadjah geutanjoë uroë njoë, kaphé Indonesia/djawa njang hana djiteupeuë-sapeuë peukara hai keuhormatan dan keumuliaan. Djih ka djidjak rampok geutanjoë, dan watèë han ta tém bantu djihkheun beurangkapeuë keu geutanjoë njang po hareuta. Geutanjoë djih peuhina!
Hai njang lagèënjoëpih ka teudjadi watèë prang “konfrontasi” antara sipa-i Djawa/indonesia ngon Malaysia bak thon 1960-65, watèë Tengku Abdul Rahman, Peudana Meuntroë Malaysia han geutem seumah sipa-i Djawa. Watèë djitanjong léwartawan-wartawan aseng peukara njan, uléh Tengku Abdul Rahman geudjaweuëb: “Peuë ta harap nibak bui seulaén nibak dji-gr`oh?” Narit Teungkunjan ulôn peubeuna bak watèënjan dan mantong ulôn peubeuna bak watèë njoë bahthatpih léureuëng di Kuala Lupur njang paneuk that peu-ingat njang akan peureugoë droëgeuh teuma.
Saboh peuladjaran treuk keu geutanjoë nibak Mideuën Prang Putjôk Aluë Simi nakeuh geutanjoë njang hudép bak masa njoë wadjéb ta meudong lagèë éndatu ka neumeudong bak masa hudép droëneuh njan bak masa ta peutheun keumeurdéhkaan Nanggroë Atjèhnjoë deungon Peuneutoih njang kong lagèëna dan handjeuët leungo sagai-sagai: meunjo geutanjoë hana meudéhka dalam hudép, bahkeuh Meurdéhka dalam maté, sjahid. Dalam peukara meurdéhka bansa dan nanggroëteuh handjeuët sagai-sagai sigeutu-saho ngon kaphé peundjadjah: hana “kompromi” dalam peukara meurdéhka! Lagèë ka neukheun uléh Teungku Tjhik Mahjéddin di Tiro: “Geutanjoë na dalam prang njoë seubab ureuëng tjhikteuh njang ka sjahid dan seubab aneuk geutanjoë njang gohlom lahé njang hak aneukmiëtnjan wadjéb ta djamin. Geutanjoë dalam buët njoë sabab masa njang ka u likôt dan sabab masa ukeuë. Supaja ta peuseulamat pusaka nibak turônan njang ka u likôt keu turonan ukeuë.” Dalam prang Aluë Simi ka neupeuleumah lé ureuëng tjhik geutanjoë pakriban ka neumeudong dalam buët njoë deungon hana sjok dan ragu-ragu sagai. Uléh panglima Beulanda dalam prang Putjôk Aluë Simi, H. J. Schmidt, djipeugah dalam kéh badjèë Tengku Tjhik Mahjéddin di Tiro djiteumeung saboh surat keudroëneuhnjan nibak peumeurintah Beulanda njang disinan djimeudjandji meunjo neutem pijôh prang akan djibri dumpeuë. Surat njan hantom neubalaih. Djiteumeung bak manjèt droëneuhnjan. Njankeuh saboh djeunaweuëb njang paléng meumakna! (Teupot nibak buku Jum Meurdéhka, seuneurat njang gohlom lheuëh. Tengku Tjhik Hasan di Tiro.)
Baroë bak 4 September njoë nakeuh uroë lahé nibak sidroë peumimpin geutanjoë njang that meugah seureuta sidroë Gurèë bansa Atjèh njang that mulia, nakeuh uroë lahé Tengku Hasan Muhammad di Tiro bak thon 1929. Uroë njoë han djeuët ta peuteuwo tjit. Deungon seubab droëneuh njan keuh geutanjoë djeuët ta meuphom keulai peuë makna nibak ta meuhudép Meurdéhka dan ta meumaté sjahid. Le that `ileumèë njang pajah geutanjoë meureunoë nibak peuë njang ka gop njan tinggai keu geutanjoë. Leubèh nibak silusen buku geutuléh dan wadjéb geutanjoë batja dan ta peupham. Meunan tjit le that su audio njang geukeubah keu geutanjoë untuk geutanjoë deungo dan ta pasoë dalam haté teuh. Geutanjoë Bansa Atjèh wadjéb ta meudo`a dan ka kirem Alfatihah keudroëneuhnjan njang ka geuwoë bak Allah bak 10 Djuni, 2010.
Pakriban watèë gop njan geumeuhudép deungon hana geupeutimang peukara pribadi pih meubatjut, `ileumèë gop njan kon mantong geupeugah bak geutanjoë, sikap gopnjan geumeuhudép pih djeuët keu tjunto geutanjoë ta meuhudép. Gop njan hana geuboh watèë meubatjut pih dalam peutimang nanggroë dan aneuk bansa. Gop njan hana meubatjut pih geupeusia-sia watèë njang hana meumakna, mandum watèë gop njan peuna untuk peubuët peukara Meurdéhka. Bahthat pih dalam sakét geuh mantong geumeubuët untuk peukara nanggroë dan bansa. Pakriban bak saboh watèë gop njan teungoh geu-opname di rumoh sakét di Swedia deungon bak djaroë wië keunong infus djipasoë ubat, teutapi djaroë uneun geuteumeutèp geutuléh surat dan lapôran peukara nanggroë njang djeuët geupeusipreuëk ban saboh dônja. Watèë djitham uléh peurawat rumoh sakét untuk han djibri peugot buët dilèë teungoh masa sakét, peuë geudjaweuëb uléh Tengku Tjhik di Tiro Hasan Muhammad njan keu peurawat? “Kah ka padjôh gadji untuk peu-ubat ureuëng sakét, ulôn njoë teungoh sakét ka peu-ubat. Pakriban ulôn pijôh nibak buët njoë bah that dalam sakét seudangkan di nanggroë ulôn ureuëng teungoh maté tiëp watèë djipoh le peundjadjah.”
Njan ta kalon keuh disinan pakriban geutanjoë pajah ta meureunoë bak droëneuh njan untuk ta peubuët buët nanggroë njoë deungon han djeuët sagai ta boh-boh watèë njang sia-sia. Gop njan na geupeuteubiët saboh narit njang meumakna leupahna, “Watèë geutanjoë beudoh éh, wadjéb tanjong bak droë peuë njang ka lheuëh ta peubuët keu Atjèh Meurdéhka, dan watèë ta keuneuk djak éh, ta tanjong keu droë lom, peuë njang ka lheuëh ta peubuët keu Atjèh Meurdéhka uroë njoë.”
Meunan tjit bak 8ub September njoë uroë sjahid Abutjhik Ishak Daud njang sjahid geuh djipoh uléh peundjadjah indonesia/djawa. Abutjhik Ishak Daud nakeuh salah sidroë aneuk bansa njang djeuët geutanjoë tjok tjunto pakriban geumeuhudép mulia dan geumeumaté mulia tjit. Watèë hudép geuh gop njang njang meuteumeung meureunoë dikeuë Tengku Tjhik di Tiro Hasan Muhammad di Libja. Ileumeuë njang geuteumeung njan hana geukeubah dan geupeubuët keudroëgeuh mantong, teutapi geubri keu aneuk bansa laén. Seubab deungon keujakinan gop njan dalam buët peumeurdéhka nanggroë nibak peundjadjah, maka gop njan geumat saboh djabatan dalam buët Atjèh Meurdéhka sibagoë Keutuha Birô Peuneurangan Atjèh Sumatra Meurdéhka di Malaysia. Njang watèë geuwoë u Nanggroë dalam prang pih gop njan geumat djabatan njoë tjit.
Pakriban sidadu Beulanda lheuëh dji poh Tengku Tjhik Majét di Tiro meureumpok bintang nibak Radja Beulanda, meunan tjit keu sidadu njang poh Abutjhik Ishak Daud, 12 droë sidadu njang poh Abutjhik Ishak Daud pih meureumpok djipeu-ék pangkat istimewa. Disinan tjit deuh ta kalon meumakna peundjadjah indonesia/djawa njan kon mantong djisambông peundjadjah djih ateuëh bumoë Atjèh njoë deungon tjara administrasi mantong, sampoë buët djeuheuët pih djisambonguléh lamiët Djawanjan. Geutanjoë njang tjit bansa tuan teuh han djeuët sagai-sagai ta peubeuna peuë njang peundjadjah indonesia/djawa njan peugot di Atjèh.
Hudép beusaré, Maté beusadjan
Tengku Musanna di Tiro
Keutuha Meudjeulih GAM Pusat
klik PDF
MIDEUEN PRANG PUTJOK ALUE SIMI
