Ideologi
@2022 – Free Acheh Movement
Geurakan Atjèh Meurdéhka
Meudjeulih Geurakan Atjèh Meurdéhka Pusat
ِب ْس ِم ٱ َّ( ِ ٱ ل َّر ْح َم ٰـ ِن ٱ ل َّر ِح ی ِم
السلام علیكم ورحمة الله وبركاتھ
Ka sithôn ka geutanjoë peudjak buët deungon ta peunan djinoë siat Meudjeulih GAM Pusat. Njang tudjuan geutanjoë untuk djeuët ta sambông peuë njang ka geukeubah uléh Tengku Tjhik di Tiro Hasan Muhammad. Le that peukara dan buët njang hana seuleusoë njang pajah ta peubuët. Njoë tanggông djaweuëb geutanjoë bansa Atjèh untuk ta sambông buët njoë. Hana alasan sapeuë njang han ta tém peubuët njoë.
Uléh Tengku Hasan di Tiro ka lheuëh geukeubah ileumèë njang wadjéb geutanjoë meureunoë. Ka lheuëh geukeubah geunaréh-geunaréh peurdjuangan njang wadjéb geutanjoë peudjak. Peuë keuh geunaréh dalam ta meupuliték, geunaréh seudjarah, geunaréh meuneumat meubansa, geunaréh beumeusaboh droë, geunaréh tjok sikap ukeuë dan le lom geunaréh njang djeuë get ta kalon soë njang djeuët keu njang pimpin dalam peurdjuangan njoë. Teurutama dalam peunileh soë njang djeuët keu pimpin geutanjoë, han djeuët barang kasoë ta boh keunan, ka lheuëh ta kalon lagoë watèë geutanjoë hana ta kalon soë njang djeuët keu peumimpin watèë njang ka ulikôt siat, ladju djihuë djak peusisat geutanjoë mandum. Lagèë deuh bak ta kalon ube na ureuëng njang ka sjahid hana jum sapeuë lé. Peuë lom meunjo ta tjok seunipat njang ka Tengku Hasan di Tiro keubah, tjit ka sagai-sagai hana u tudjuan njang beuna, ka meubalék arah u likôt.
Lheuëh ta peunjum-peunjum dalam masa saboh geuneurasi njang ka hana meuho arah njoë, geutanjoë ka djeuët ta gisa keulai u geunaréh njang beutoi. Geunaréh njang that kong meunurôt agama, bansa, seudjarah njang ka geukeubah uléh endatu teuh dan geunaréh njang ka Tengku Hasan di Tiro peutunjok. Njoë kon lémasa djak peugah broh putoh ateuëh Bansa Atjèh. Kon lémasa peuleumah haba raja keu Bansa Atjèh deungon hana peudeuh gléh haté dan som udjong deungon puta putie haba njang sulét. Djinoë pajah dong ukeuë peugot peurdjuangan deungon haté gléh, ichlaih, dan hana tjok laba pribadi dalam buët njoë.
Bandum Bansa Atjèh wadjéb peugot buët peumeurdéhka Nanggroë njoë. Peuë keuh njang na di Nanggroë Atjèh, peuë keuh njang teungoh djak mita raseuki u luwa Nanggroë, peuë lom njang djak u luwa meuteumeung suaka puliték di Ierupa, Amirika, Australia dan laen-laen lom. Ureuëng njang djak suaka u luwa njoë pajah ta peubuët beuleubeh lom nibak ureuëng laen, seubab geutanjoë ka keumah ta meuhudep di nanggroë aman deungon hana that le halangan meunjo ta bandéng deungon bansa teuh njang na di Nanggroë. Njoë geutanjoë meutanggông djaweuëb di keuë Allah teuma ‘oh na na ta peubuët buët peumeurdéhka Nanggroë njoë.

Geutanjoë mandum pajah ta bantah peuë njang ka djipeugot di Atjèh djinoë. Ureuëng di Atjèh djinoë ka djipeuratéb deungon haba palsu. Ka dji ubah seudjarah. Ka djipeugah peuë njang na dalam beun djih deungon hana djikira peuë akibat njang akan teudjadi ateuëh bansa Atjèh. Njang na djipiké tjit keu peukara pruët droë djih sagai.
Peuneuphôn njang dji-ubah nakeuh seudjarah. Seudjarah Neugara Atjèh njang meudèëlat ka djipeugisa keu provinsi lom. Hai njoë padahai ka lheuëh neubantah keudroë uléh Tengku Tjhik Hasan di Tiro deungon Neu Peunjata Keulai Atjèh Meurdéhka bak 4 Desember, 1976. Deungon ka geupeunjata njoë, geutanjoë ka djeuët keu mata dong donja lom. Ureuëng ban saboh donja ka djigisa keuë ateuëh Neugara Atjèh lom. Pakriban watèë endatu geutanjoë geumeuprang lawan Beulanda djameun dan djipasoë bak surat haba ban saboh donja, lagèë New York Times, Harpe’s Magazine, London Times dan laen-laen le lom. Meunan tjit watèë Tengku Hasan di Tiro Peunjata Keulai Atjèh Meurdéhka djeuët keu peuneugah haba awak luwa njang meugah leupahna. Djipasoë bak madjalah Times, Far Eastern Economic Review, Herald Tribun dan le lom njang surat-surat haba njang laen. Njan mandum djitém pasoë bak surat haba njan sebab ka djiteupeuë geutanjoë njoë ka teubleut mata teuh untuk ta lawan peundjadjah teuka njang djeuët keu geulantoë peundjadjah Ierupa, njang djinoë ka djigantoë deungon peundjadjah paneuk boh hidong dari njang djeuët keu lamiet Beulanda djameun, nakeuh Djawa.
Mulai djinoë geutanjoë ka pajah ta gisa keulai bak djalan njang beutoi. Djalan njang ka geukeubah uléh Tengku Tjhik Hasan di Tiro. Rot uëh njang ka geukeubah uléh ureuëng-ureuëng njang ka sjahid dalam peubuët Atjèh Meurdéhka. Geutanjoë njang mantong meurasa seubagoë Bansa Atjèh njang Mulia wadjéb ta djaga buët njoë, wadjéb ta peubuët buët njoë. Pajah ta meureunoë keulai peuë njang ka geukeubah uléh Tengku Tjhik di Tiro Hasan Muhammad. Handjeuët ta meulale lédalam peubuët buët njoë. Kon peukara soë njang djeuët keu peumimpin geutanjoë ukeuë. Peukara njan akan timoë keudroë dalam seuëh teuma watèë ta kalon soë njang na meuseutia keu Agama, Bansa dan Neugara Atjèh. Asai ta tém ta peubuët djinoë akan teuka keudroë soë njang akan pimpin geutanjoë. Kon peukara beutjarong dalam sikula atawa manjang title beudjeuët keu ulèë, njang djeuët keuseunipat nakeuh meuseutia keu bansa. Kon peukara ka le djipeubuët dan deuh leumah le peubuët ka, pajah ta kalon peuë njang ka djipeubuët njan na djipeukajet deungon ‘ileumèë seumike meurdéhka keuneubah Tengku Hasan di Tiro. Meunjo hana meumakna njan nakeuh na keuneuk djak ubah seudjarah salasilah Neugara Atjèh, njang awak luwa kheun nakeuh Successor State atau Nanggroë seunambông. Meumakna seunambông njoë nakeuh kon lagèë ta sambông taloë tapeh deungon taloë djok, njoë peukara seunambông njang meusambông dumpeuë beu meumat deungon nasab njang beuna, njang han djeuët ta peumeunan- meunan.
Meunan ka hana lédjipeunasab deungon seudjarah njang beuna, maka ka keuh teudjadi njang ka na di Nanggroë djinoë. Bak deuh ta kalon nan that meugah njang dji tjok nan keuneubah endatu geutanjoë, teutapi bak djipeudjak buët pajah djak lakèë izin bak ureuëng peundjadjah di luwa pulo geutanjoë. Peuë njang djeuët djih bri nasihat keu geutanjoë njang meu-untong keu bansa teuh? Hana. Njang na nakeuh dji juë geutanjoë djak seumah djih. Djawa njan hana hubôngan sapeuë deungon geutanjoë Atjèh. Peukeuh hubôngan seudjarah, budaja, basa dan peuë lom pulo, tjit that meu-aseng bagi geutanjoë. Meunjo djih bri nasihat keugeutanjoë tjit peukara njang meu- untong djih sagai njang djeuët keu reugoë geutanjoë. Meunjo peukara njang meu-untong keugeutanjoë han akan djipeugah. Seubab akan reugoë keu djih.
Disinoë geutanjoë djeuët ta tjok saboh simpoi haba:
1. Geutanjoë wadjéb peubuët buët Atjèh Meurdéhka keulai
2. Wadjéb meureunoë ‘ileumèë Atjèh Meurdéhka njang ka geukeubah uléh Tengku Tjhik
di Tiro Hasan Muhammad, meunjo hana ‘ileumèë maka akan hana akan meuho tudjuan
geutanjoë peumeurdéhka Nanggroë
3. Mandum wadjéb meusaboh, bek na lémita djalan njang djeuët keu bitjah
4. Peumimpin njang na di Atjèh njang padjoh gadji bak peundjadjah nakeuh hana sah di Atjèh dan wadjéb peubateuë.
‘Oh noë keuh haba seunambot Peu-ingat Peunjata Keulai Atjèh Meurdéhka njang keu-
42 njoë. Beumandum beudalam peulara Po teuh Allah dan beu Allah bri lapang pikéran dan beuluwah djalan untuk ta peukong Agama Allah di Nanggroë Atjèh njang Meurdéhka.
Hudep beusare, Mate beusadjan Sikrak kaphan, Saboh Keureunda
Tengku Musanna di Tiro
Keutuha Meudjeulih GAM Pusat
Geurakan Atjèh Meurdéhka
Meudjeulih Geurakan Atjèh Meurdéhka Pusat
Uroë Peumeutamah Sisat ateuëh Bansa Atjèh
Assalamu`alaikum warahmatullah wabarakatuh Bismillahirrahmanirrahim,
3 Oktober 2022
Peuë njang ka geutinggai uléh Tengku Tjhik di Tiro Hasan Muhammad keugeutanjoë? Peukara njoë meunjo ta tanjong bak bansa Atjèh uroë njoë hana djiteu-`oh djaweuëb. Hana deuh bak pikéran ureuëng Atjèh njoë djinoë peukara peuë njang patôt dan peuë njang hana patôt geutanjoë ingat dan peuë njang wadjeb geutanjoë bantah deungon leumoh dan kreuëh. Padahai njoë ka lheuëh geukeubah uléh Tengku Tjhik di Tiro Hasan Muhammad. Meunjo ka lheuëh ta batja buku-buku keuneubah geuh, ta deungo audio keuneubah geuh, dan ureuëng-ureuëng njang geupeureunoë keudroë geuh (bah that le ka djinoë ka meubalék seumiké) njang djeuët geutanjoë teumanjong, peukara njoë akan djeuët ta djaweuëb deungon mudah.
Seubab geutanjoë ka seupôt mata, hana lé ta tém bleut ateuëh peuë njang beutoi, han ta tém le teugah njang salah, seuhingga djinoë mandum peukara njang meulinteuëng deungon Agama Allah, meulanggéh deungon Budaja Bansa Atjèh, that meu-aséng deungon peukateuën hudép seubagoë bansa Atjèh, djipeugot dan djipeuna deungon peu-ingat uroë ulang thôn TNI deungon that angkuh dan teumeu`a, ka dji langgéh atra keuneubah éndatu geutanjoë njan, djak ba piasan aséng bagi bansa Atjèh njang djiba dari Djakarta untuk djak meulagu dan meunari ateuëh tanoh waqaf njan. Deungon djipeugot atjara njan ateuëh tanoh keuneubah éndatu geutanjoë njan le that peuë njang dji langgéh uléh peundjadjah “indonesia-djawa” njan. Njang ta meutjeukot disinoë nakeuh
1. Meulanggéh deungon teumpat, di Blang Padang.
Teumpat njoë nakeuh teumpat njang that mulia bagi Bansa Atjèh njang meusipheuët hudép dalam Islam, teumpat njoë geuwaqaf uléh éndatu geutanjoë keu Meusdjid teumpat Radja untuk geungui keu maslahat agama dan sosial njang meuteuntèë-teuntèë dalam sjari`at Islam. Teumpat njoë nakeuh hak bansa Atjèh njang han djeuët meutuka djaroë lagèë hukôm waqaf njang ka lheuëh Allah peuteuntèë dalam Islam. Peuë djikheun uléh neocolonialism “indonesia-djawa” peukara djak seunoh tanoh njoë:
“Panglima Komando daerah Militer (KODAM) Iskandar Muda, Mayor Jenderal TNI Abdul Hafil Fuddin, SH., S.IP., MH, Senin (7/5/2018) mengatakan bahwa Lapangan Blang Padang, Banda Aceh, merupakan milik TNI-AD Kodam IM.
Dalam keterangannya kepada sejumlah wartawan pada acara silaturahmi antara Pangdam IM dan awak media, Abdul Hafil mengatakan dalam aturan militer, asset-asset yang merupakan peninggalan Belanda atau tempat yang pernah digunakan Gubernur Hindia Belanda, mutlak menjadi milik TNI, tanpa kecuali. Bukan hanya Blang Padang, Museum Aceh, Anjong Mon Mata, Pendopo Gubernur Aceh, juga peninggalan Gubernur Hindia Belanda.” (https://www.acehtrend.com/news/lapangan-blang-padang-milik- siapa/index.html 7 May 2018)
Dari haba peunjata njoë djeuët ta kalon bahwa tanoh geutanjoë Atjèh kon mantong dji seunoh deungon hana sah dan deungon paksaan. Teutapi djipeubuët deungon djilangga hukôm sah njang ka na di Atjèh peuë keuh dalam hukôm adat atawa hukôm sjari`at Islam. Padahai hai njoë han djidjeuët peugot uléh Beulanda keudroë, njang seubagoë tuan djih bagi peundjadjah “indonesia-djawa”. Peuë djipeugah uléh Beulanda? Karel Frederik Hendrik (KFH) Van Langen, salah sidroë bansa Beulanda njang mat urôsan peukara sipil bak thôn 1879, djipeugah “Blang Padang, Blang Pungè, Umong Meusara Meusdjid Raja Baiturrahman njan tanoh waqaf njang handjeuët meutuka djaroë, handjeuët bloë peubloë dan handjeuët keu harta pusaka keu aneuk dan han djeuët na pihak njang peumasalah teuntang hak milék tanoh njan.”
2. Meulanggéh deungon Budaja Atjèh
Teuleubeh nibak peuë njang ka ta meutjeukot di ateuëh, peuë njang keuneuk djipeugot bak uroë ulang thôn sidadu “indonesia-djawa” njoë djiba ureuëng-ureuëng meunari dan djak meunjanji ateuëh tanoh waqaf njoë. Peumaksaan budaja ka djipeulaku ateuëh bansa Atjèh, budaja geutanjoë Atjèh njang that meumakna hana djipakoë dan dji djak ba dan djipeudeungo budaja Djawa deungon paksa bak ureuëng Atjèh. Gautanjoë ta takot meunjo hana ta djak dan ta bantah peukara njoë akan dji intimidasi ureuëng Atjèh. Bah that djinoë ka djipeugah Atjèh ka dalam damè, hai damè njoë hana djigalak uléh para sidadu njan, awak njan leubeh galak Atjèh njoë hantjo dalam dumpeuë peukara. Peuë lom bak buleuëtn Mo`lod njang sutji njoë, buleuëtn njang that ureuëng Atjèh peumulia deungon ta peurajek deungon seulaweuët di tiep sagoë dan tiep watèë, ka djipeutjeuma deungon tingkah laku sidadu Djawa njan.
3. Uroë duka bagi Atjèh
Hana meusigo Djum`at lom geutanjoë mandum teungoh dalam duka njang rajek leupahna, Abu Tu Min Blang Blahdeh, `ulama fiqh njang that manjang di Atjèh ban geuwoë u bak Allah SWT. `Ulama nakeuh seubagoë tanglong `ileumèë bagi Bansa Atjèh. Leubeh meujum `ulama nibak aneuk droë bagi geutanjoë. Meunjo na sidroë-droë `ulama habeh umu geutanjoë hana ta peugot meusuka ria. Dalam buët si-uroë-uroë pih ta peubataih seugohlom trok uroë njang ka meupeuteuntèë uléh éndatu geutanjoë. Teuma peuë njang sidadu njan keuneuk peugot? Hana djipeujum hai njoë meubatjut pih. Malah bak djikalon le sidadu njan peukara djih leubeh rajek jum nibak peukara duka geutanjoë bansa Atjèh. Seubeuna djih hai peunari ureuëng, djak meulagu, djak tjhen-tjhen njoë han djeuët na sagai-sagai di Atjèh, peuë lom teungoh masa duka njoë.
Bagi bansa Atjèh, njoë deuh ta kalon peuë njang kalheuëh, teungoh dan akan djipeugot keu geutanjoë pajah ta kalon beudeuh. Peundjadjah njan hana djiboh watèë deungon meunan-meunan mantong djak peuhantjo `aqidah geutanjoë di nanggroë keuneubah éndatu njoë. Geutanjoë handjeut sagai ta seutot peukara njang lagèë njoë, peuë lom ta djak peutheun djih. Lheuëh djirampok geutanjoë, djipeusisat geutanjoë dan lom djinoë ka djipeuhina geutanjoë. Peuë mantong hana deuh?
Hudép beusaré, Maté beusadjan
Tengku Musanna di Tiro
Keutuha Meudjeulih GAM Pusat
Geurakan Atjèh Meurdéhka
Meudjeulih Geurakan Atjèh Meurdéhka Pusat
————————————————
MIDEUËN PRANG PUTJÔK ALUË SIMI TANGSÉ
5ub. September 1910 – 5ub September 2022
Meusigo deungon peu-ingat uroë lahé Tengku Tjhik Hasan Muhammad di Tiro 4ub. September 1929 dan UroëSjahid Ishak Daud 8ub. September, 2004
Assalamualaikum warahmatullah wabarakatuh,
Uroë njoë nakeuh Uroë Rajek Bansa Atjèh dan Neugara Atjèh dan geutanjoë wadjéb ta peu-ingat MIDEUËN PRANG PUTJÔK ALUË SIMI njang ka teudjadi bak uroë 5 September, 1910, antara teuntra peundjadjah Beulanda deungon Teuntra Islam Atjèh. Abu Tjhik ulôn, Tengku Tjhik Mahjéddin di Tiro (Tengku Tjhik Majét) njang djeuët keu Wali Neugara bak watèë njan, reubah meugulé maté sjahid dalam mideuën prangnjan, deungon duwa-neuk aneuk beudé kaphé Beulanda dalam djantông geuh. Sidadu Beulanda njang timbak droëneuh njan dumnan djipeurajek uléh kaphé hingga djibôh bintang bak dadadjih uléh Radja Beulanda keudroëdjih. Uléh kaphé Beulanda djipiké njan keuh aneuk beudé njang keuseuneulheuëh njang pajah djitimbak njang peutamat prang kolonialdjih njang paléng panjang dalam seudjarah. Teutapi keuniradjihnjan salah sabab uléh bansa Atjèh ke geupiléh Tengku Tjhik Ma`at di Tiro, aneuk keumuën droëneuhnjan seubagoë Wali Neugara barô njang sambông peurdjuangan peutheun Nanggroë Atjèh.
Watèë manjèt Abu Tjhik geupeuwoë geudjak tanom u Tangsé, meuribèë ureuëng agam dan inong Atjèh geuseutot di likôt sira geumoë. Uléh toto Beulanda ka djibalôt luka-luka bak badan droëneuh njan deungon idja peureuban putéh, njang djinoë kabéh mirah deungon darah droëneuhnjan. Uléh rakjat Tangsé idja peureuban njang ka meulabô darah Abu Tjhik njan geukeubah dan ka geukoh ubit-ubit dan geuweuëk sikrèk sapo keu ureuëng-ureuëng bako Tangsé najng geukeubah trôk `an uroë njoë seubagoë keuneubah pusaka njang meujum lagèëna, saboh keunangan keudroëneuhnjan njang geungiëng tjit seubagoë adjeumat njang keuramat.
Uléh panglima teuntra Beulanda njang djak prang geutanjoë di Putjôk Aluë Simi, Kolonel H. J. Schimidt, djituléh peukara keudjadian njan dalam bukudjih, Marechausee in Atjèh, lagèë njoë:
“Uroë njoë, 5 September, 1910, teuntra ulôn meuteumeung keumeunangan rajek dalam Mideuën Prang Putjôk Aluë Simi. Kamoë teumeung Tengku Tjhik di Tiro. Kamoë peu-ingat keumeunangan njoë deungon kamo meunjanji lagu Wilhelmus (lagu keubangsaan Beulanda) ban saboh gunong Tangsé. Deungon keudjadian njoë, kamoë harap prang ka habéh. Tengku Tjhik Mahjéddin di Tiro nakeuh sidroë peumimpin njang tjarong that, bidjaksana dan kreuëh. Gop njan na sidroë ureuëng njang beutoi that hubongan deungon Tuhan-geuh. Gop njan ka geuhoi uléh ureuëng Atjèh: Tanglong Naggroë. Gop njan hana soë gantoë sabab hana soë laén njang raja peungaroh lagèë gop njan. Sababnjan Mideuën Prang Aluë Simi, nakeuh saboh keumeunangan militer dan pulitek keu geutanjoë Beulanda. Sidadu njang Tengku akan teuba u nanggroë Beulanda djak teurimong bintang nibak djaroë droë Radja Beulanda, Ratu Wilhelmina.”
Uléh H. C. Zentgraaff, ahli seudjarah Beulanda, geutuléh dalam buku Atjèh dan Sumatraantjes lagèë njoë:
“Ureuëng Atjèh geukeubah idja peureuban njang ka meulabô darah njang geungui lé toto-toto Beulanda bak geupeutheun supaja bek rho darah nibak luka-luka bakbadan Tengku Tjhik Mahjéddin di Tiro. Idja peureuban meudarah njan geukoh-koh dan geuweuëk ube ok sapo. Tjit meu-ureuëng Atjèh njang bako-baki lagèëna njang djeuët teurimong atra njan, njang geungiëng lagèë saboh barang sutji, njagn peu-ingat keu peumimpin njang keuseuneulheuh nibak saboh famili pahlawan njang raja that njoë. Idja meudarah njoë mantong geukeubah dan got that geusom uléh rakjat Tangsé trôk `an uroë njoë sibagoë hareuta njang meujum lagèëna, tanda meusambat seutia deungon famili di Tiro. Watèë geutanjoë djeuët keu saksi keu hai njang lagèënjoë, soë njang han teu-ingat keu narit Markus Antonius dikeuë manjèt Julius Kaesar dalam forum (meudjeulih) nanggroë Rom, 200 thon njang ka u likôt?
“Ureuëng nanggroë njan geuteuka
Geudjak tjôm luka-luka Kaisar
Dan geusampôh darah droëneuhnjan
Deungon idja neukuë-geuh
Njo, na njang gadè si-urat ôk droëneuhnjan
Keu peu-ingat
Dan watèë maté geuh
Geutuléhnjan dalam Surat Wasiët
Sibagoë peuneulah njang kaja raja
Keu aneuk tjutjo
Turôn-teumeurôn.”
Patôt geutanjoë teupeuë, bahthat pih bansa Beulanda ka djidjak prang geutanjoë, djih hana djidjak peuhina geutanjoë Atjèh. Uléh Beulanda dji-angkèë geutanjoë na hakteuh bak ta lawandjih bahthat pih njan sôsah keudroë djih. Hukôm prang antara bansa meu-adab dan sipheuët pahlawan djipeudong paléng tan bak reutak pang dan panglima. Njoë meulaén that nibak musôh dan sipeundjadjah geutanjoë uroë njoë, kaphé Indonesia/djawa njang hana djiteupeuë-sapeuë peukara hai keuhormatan dan keumuliaan. Djih ka djidjak rampok geutanjoë, dan watèë han ta tém bantu djihkheun beurangkapeuë keu geutanjoë njang po hareuta. Geutanjoë djih peuhina!
Hai njang lagèënjoëpih ka teudjadi watèë prang “konfrontasi” antara sipa-i Djawa/indonesia ngon Malaysia bak thon 1960-65, watèë Tengku Abdul Rahman, Peudana Meuntroë Malaysia han geutem seumah sipa-i Djawa. Watèë djitanjong léwartawan-wartawan aseng peukara njan, uléh Tengku Abdul Rahman geudjaweuëb: “Peuë ta harap nibak bui seulaén nibak dji-gr`oh?” Narit Teungkunjan ulôn peubeuna bak watèënjan dan mantong ulôn peubeuna bak watèë njoë bahthatpih léureuëng di Kuala Lupur njang paneuk that peu-ingat njang akan peureugoë droëgeuh teuma.
Saboh peuladjaran treuk keu geutanjoë nibak Mideuën Prang Putjôk Aluë Simi nakeuh geutanjoë njang hudép bak masa njoë wadjéb ta meudong lagèë éndatu ka neumeudong bak masa hudép droëneuh njan bak masa ta peutheun keumeurdéhkaan Nanggroë Atjèhnjoë deungon Peuneutoih njang kong lagèëna dan handjeuët leungo sagai-sagai: meunjo geutanjoë hana meudéhka dalam hudép, bahkeuh Meurdéhka dalam maté, sjahid. Dalam peukara meurdéhka bansa dan nanggroëteuh handjeuët sagai-sagai sigeutu-saho ngon kaphé peundjadjah: hana “kompromi” dalam peukara meurdéhka! Lagèë ka neukheun uléh Teungku Tjhik Mahjéddin di Tiro: “Geutanjoë na dalam prang njoë seubab ureuëng tjhikteuh njang ka sjahid dan seubab aneuk geutanjoë njang gohlom lahé njang hak aneukmiëtnjan wadjéb ta djamin. Geutanjoë dalam buët njoë sabab masa njang ka u likôt dan sabab masa ukeuë. Supaja ta peuseulamat pusaka nibak turônan njang ka u likôt keu turonan ukeuë.” Dalam prang Aluë Simi ka neupeuleumah lé ureuëng tjhik geutanjoë pakriban ka neumeudong dalam buët njoë deungon hana sjok dan ragu-ragu sagai. Uléh panglima Beulanda dalam prang Putjôk Aluë Simi, H. J. Schmidt, djipeugah dalam kéh badjèë Tengku Tjhik Mahjéddin di Tiro djiteumeung saboh surat keudroëneuhnjan nibak peumeurintah Beulanda njang disinan djimeudjandji meunjo neutem pijôh prang akan djibri dumpeuë. Surat njan hantom neubalaih. Djiteumeung bak manjèt droëneuhnjan. Njankeuh saboh djeunaweuëb njang paléng meumakna! (Teupot nibak buku Jum Meurdéhka, seuneurat njang gohlom lheuëh. Tengku Tjhik Hasan di Tiro.)
Baroë bak 4 September njoë nakeuh uroë lahé nibak sidroë peumimpin geutanjoë njang that meugah seureuta sidroë Gurèë bansa Atjèh njang that mulia, nakeuh uroë lahé Tengku Hasan Muhammad di Tiro bak thon 1929. Uroë njoë han djeuët ta peuteuwo tjit. Deungon seubab droëneuh njan keuh geutanjoë djeuët ta meuphom keulai peuë makna nibak ta meuhudép Meurdéhka dan ta meumaté sjahid. Le that `ileumèë njang pajah geutanjoë meureunoë nibak peuë njang ka gop njan tinggai keu geutanjoë. Leubèh nibak silusen buku geutuléh dan wadjéb geutanjoë batja dan ta peupham. Meunan tjit le that su audio njang geukeubah keu geutanjoë untuk geutanjoë deungo dan ta pasoë dalam haté teuh. Geutanjoë Bansa Atjèh wadjéb ta meudo`a dan ka kirem Alfatihah keudroëneuhnjan njang ka geuwoë bak Allah bak 10 Djuni, 2010.
Pakriban watèë gop njan geumeuhudép deungon hana geupeutimang peukara pribadi pih meubatjut, `ileumèë gop njan kon mantong geupeugah bak geutanjoë, sikap gopnjan geumeuhudép pih djeuët keu tjunto geutanjoë ta meuhudép. Gop njan hana geuboh watèë meubatjut pih dalam peutimang nanggroë dan aneuk bansa. Gop njan hana meubatjut pih geupeusia-sia watèë njang hana meumakna, mandum watèë gop njan peuna untuk peubuët peukara Meurdéhka. Bahthat pih dalam sakét geuh mantong geumeubuët untuk peukara nanggroë dan bansa. Pakriban bak saboh watèë gop njan teungoh geu-opname di rumoh sakét di Swedia deungon bak djaroë wië keunong infus djipasoë ubat, teutapi djaroë uneun geuteumeutèp geutuléh surat dan lapôran peukara nanggroë njang djeuët geupeusipreuëk ban saboh dônja. Watèë djitham uléh peurawat rumoh sakét untuk han djibri peugot buët dilèë teungoh masa sakét, peuë geudjaweuëb uléh Tengku Tjhik di Tiro Hasan Muhammad njan keu peurawat? “Kah ka padjôh gadji untuk peu-ubat ureuëng sakét, ulôn njoë teungoh sakét ka peu-ubat. Pakriban ulôn pijôh nibak buët njoë bah that dalam sakét seudangkan di nanggroë ulôn ureuëng teungoh maté tiëp watèë djipoh le peundjadjah.”
Njan ta kalon keuh disinan pakriban geutanjoë pajah ta meureunoë bak droëneuh njan untuk ta peubuët buët nanggroë njoë deungon han djeuët sagai ta boh-boh watèë njang sia-sia. Gop njan na geupeuteubiët saboh narit njang meumakna leupahna, “Watèë geutanjoë beudoh éh, wadjéb tanjong bak droë peuë njang ka lheuëh ta peubuët keu Atjèh Meurdéhka, dan watèë ta keuneuk djak éh, ta tanjong keu droë lom, peuë njang ka lheuëh ta peubuët keu Atjèh Meurdéhka uroë njoë.”
Meunan tjit bak 8ub September njoë uroë sjahid Abutjhik Ishak Daud njang sjahid geuh djipoh uléh peundjadjah indonesia/djawa. Abutjhik Ishak Daud nakeuh salah sidroë aneuk bansa njang djeuët geutanjoë tjok tjunto pakriban geumeuhudép mulia dan geumeumaté mulia tjit. Watèë hudép geuh gop njang njang meuteumeung meureunoë dikeuë Tengku Tjhik di Tiro Hasan Muhammad di Libja. Ileumeuë njang geuteumeung njan hana geukeubah dan geupeubuët keudroëgeuh mantong, teutapi geubri keu aneuk bansa laén. Seubab deungon keujakinan gop njan dalam buët peumeurdéhka nanggroë nibak peundjadjah, maka gop njan geumat saboh djabatan dalam buët Atjèh Meurdéhka sibagoë Keutuha Birô Peuneurangan Atjèh Sumatra Meurdéhka di Malaysia. Njang watèë geuwoë u Nanggroë dalam prang pih gop njan geumat djabatan njoë tjit.
Pakriban sidadu Beulanda lheuëh dji poh Tengku Tjhik Majét di Tiro meureumpok bintang nibak Radja Beulanda, meunan tjit keu sidadu njang poh Abutjhik Ishak Daud, 12 droë sidadu njang poh Abutjhik Ishak Daud pih meureumpok djipeu-ék pangkat istimewa. Disinan tjit deuh ta kalon meumakna peundjadjah indonesia/djawa njan kon mantong djisambông peundjadjah djih ateuëh bumoë Atjèh njoë deungon tjara administrasi mantong, sampoë buët djeuheuët pih djisambonguléh lamiët Djawanjan. Geutanjoë njang tjit bansa tuan teuh han djeuët sagai-sagai ta peubeuna peuë njang peundjadjah indonesia/djawa njan peugot di Atjèh.
Hudép beusaré, Maté beusadjan
Tengku Musanna di Tiro
Keutuha Meudjeulih GAM Pusat
klik PDF
MIDEUEN PRANG PUTJOK ALUE SIMI
Geurakan Atjèh Meurdéhka
Meudjeulih Geurakan Atjèh Meurdéhka Pusat
Wilajah Meudèëlat, 14 Agustus, 2022
Uroë Nahaih keu geutanjoë Bansa Atjèh
بِسْمِ ٱللَّهِ ٱلرَّحْمَـٰنِ ٱلرَّحِيمِ
السلام عليكم ورحمة الله وبركاته
Uroë 17 Agustus njoë pajah ta-ingat beugot. Uroë njoë nakeuh uroë njan that njata-njata seubagoë uroë njang djeuët keu alasan njata untuk djak sambông peundjadjah ateuëh neugara-neugara njang na joh awai di djadjah Beulanda. Bansa dan Nanggroë geutanjoë djisak udalam njan deungon hana djimeupakat, musjawarat peuë lom deungon na peumilihan umum. Nanggroë pura-pura njan hana laén tjit seubagoë seunambông sjarikat peundjadjah Beulanda djeuët keu “indonesia”. Meunjo peundjadjah Beulanda hana sah, peundjadjah “indonesia” njan pih hana sah tjit ateuëh geutanjoë. “Indonesia” njan djidjak u nanggroë geutanjoë deungon paksa saban lagèë “tuan”-djih . Maka deungon njan uroë 17 Agustus njan han djeuët geutanjoë peu-ingat, seubab njan nakeuh uroë malang, uroë `aéb, uroë siai dan uroë njang paléng hina keugeutanjoë Bansa Atjèh njang ka meurdéhka meuribèë thôn seugohlom Beulanda teuka u pulo Djawa. Buët njoë pih barô dji-angkèë uléh Beulanda dudoë lheuëh njan bak 27 Desember, 1949.
Dr. Henry Kissinger, beukaih Meuntroë Luwa Nanggroë Amirika djituléh: “Indonesia njan hana sapeuëpih seulaén nibak saboh nan ateuëh peuta dônja mantong sampoë watèë uléh Beulanda djiteupeuë leubeh le meuteumeung laba meunjo pulo-pulo Hindia-Timu njan djipeusapat dalam saboh buku keunira (administrasi).” (Indonesia was nothing bat a geographic expression until the Dutch found it more efficient to unite the islands of the Indies under a single administration. Nuclear Weapon and Foreign Policy, on 256.) Njoë keuh asai-usui neuduëk “indonesia” njan njang tjit ka djameun kon meupusat di Djakarta, Djawa. Bak masa phon djipeugot njan geutanjoë Atjèh mantong Nanggroë njang meudèëlat. Saboh “peusaboh adiministrasi” djipeunan tjit “kesatuan Bangsa” njang djipaksa uléh peundjadjah Beulanda hana sah, hana legal meunurôt hukom Decolonisasi nibak PBB, peuë keuh hai njoë djipeudjak uléh Beulanda keudroë djih atau njang ka djinoë djimijup peundjadjah barô “indonesia-djawa” sipa-I djih. Buët Beulanda dan seunambông djih “indonesia” han djeuët djipeubateuë hak geutanjoë dalam peuteuntèë nasib droë njang meurdéhka lagèë djameun kon.
Resolusi atawa Peuneutôh 2626-XXV nibak Meudjeulih Umum PBB njang djinoë ka djeuët keu Hukom Internasional, geukheun bahwa bandum tanoh njang teudjadjah na neuduëk Hukom keudroë masen-masen, njang hana meuhubông deungon nanggroë sipeundjadjah dan meukleh deungon tanoh djadjahan njang laén. Neuduëk hukom njang meukleh-meukleh njoë teutap meunan sampoë tanoh-tanoh djadjahan njoë djeuët keu meurdéhka keulai. Uléh Beulanda ka djilangga hukum njoë watèë djidjak “seurah dèëlat-djih njang illegal (hana sah) ateuëh Atjèh keu “indonesia-djawa”.
Peuneutoh atawa Resolusi Meudjeulih Umum PBB Lu. 1514-XV geuklheun bahwa neugara peundjadjah hana hak dèëlat sapeuë ateuëh tanoh djadjahan-djih dan djih hana hak sagai-sagai bah djidjak “seurah dèëlat”-njan keu nanggroë-nanggroë laén. Teutapi Peuneutoh njoëkeuh njang mutlak djilangga uléh Beulanda bak watèë djidjak “seurah dèëlat”-djih ateuëh Atjèhnjan nang meuna pih tan keu sipa-I “indonesia-djawa” bak 27 Desember, 1949. Njang leubeh djeuheuët dan hana malèë lom, bak watèë kaphe Beulanda djidjak “seurah dèëlat” njang tan dalam djaroë djih njan keu lamiet djih Djawa, djih meu-na pih tan di Atjèh ka tudjoh thôn lheuëh geupeutjrok uléh Bansa Atjèh bak thôn 1942, buleuën Maret. Beulanda na djigisa u pulo Djawa dan pulo-pulo laén bak thôn 1945, teutapi han tom djidjeuët djak gisa u Atjèh! Djadi Beulanda djih hana kuasa de facto dan hana keukuasaan de jure ateuëh Nanggroë Atjèh. Teutapi njan keuh bak watèë njan djipeugah djidjak “seurah dèëlat” ateuëh Atjèh keu sipa-I Djawa! Kheun gop dalam peupatah Laten: Nemo dat quod habet. “Hasa soë djeuët bri peuë njang mubak droëdjih pih hana”.
Njoë keuh batjut njang ta pot nibak buku “Jum Meurdéhka, Seuneurat Njang Goh Lom Lheuëh” teuntang peukara njang geutanjoë han djeuët ta peu-ingat uroë nahaih njoë. Bagi Bansa Atjèh uroë njoë nakeuh uroë sisat, bek ta peusisat droë teuh deungon djak peurajek uroë peundjadjah njoë. Bek keuh geutanjoë djak peu-ek beundera aseng mirah puteh njan, peuë lom djak tabek beundera njan, hareuëm bagi Bansa Atjèh. Beundera pura-pura mirah puteh njan han djeuët le na ateuëh tanoh endatu geutanjoë, njan djeuët keu sisat aneuk miet geutanjoë ban saboh nanggroë deungon djak peurajek bandera njan. Bandera njang hana meupat asai usui, hana meupat seudjarah djeuët keu bandera njan. Hana seudjarah deplomasi njang kong keu bandera njan. Ka sep geutanjoë ka keunong peungeut baroë kon, bek le keunong peungeut keu masa ukeuë lom. Peuë lom keu aneuk tjutjo teuh, pajah ta peuturi peukara hai njang salah njoë, pajah ta peugah uroë nahaih njoë nakeuh kon uroë rajek bagi Bansa Atjèh.
Meunjo keu peukara seumeungeut di Djawa njan, djeuët ta kheun tjit ka meudarah asoë djih. Bagi Bansa Atjèh darah asoë nakeuh Islam, endatu geutanjoë geukeubah keu geutanjoë deungon geukheun , “Adat ngon Hukom, lagèë zat deungon sipheuët”, njan meumakna nakeuh hudep mate Bansa Atjèh dalam Islam. Peukara hudep dan meumate ureuëng Atjèh deungon Islam. Islam meudarah asoë. Bagi Djawa njan sulet djeuët keu darah asoë djih, hana pat djeuët ta peutjaja peuë njang djipeugah dari babah djih, peuë lom djidjak ato geutanjoë deungon peukara sulet njan, handjeuët sagai-sagai ta teurimong. Tjit ureuëng-ureuëng njang hana trok akai njang tem tuëng Djawa njan untuk djak “musjawarah dan mupakat”, seuhingga lahe peuë njang djipeunan uroë njoë peukara MoU Helsinki njan. Ureuëng geutanjoë geutem djak tjok peukara rugoë ateuëh Bansa Atjèh deungon hana meuphom tjok keunira pulitek dan tjok keunira Hukom meunjo hai njoë djeuët keu bateuë atau djipeubateuë. Atau pih tjit han tem peuphom meubatjut pih.
Seubeutoi djih hana peuë ta meutjeukot peukara MoU njan, habeh watèë dan habeh teunaga ta peutrang peukara njang tjit beutoi-beutoi hana meutanggong djaweuëb peuë njang ka djipeugot njan. Seubeutoi djih peukara MoU njan tjit ka djeuët djipeubateuë, tjit ka hana sah le deungon ka djilangga peuë njang ka lheuëh djimeudjandji. Peuë lom watèë dji ttèkèn MoU njan hana djimeupakat deungon beutoi ateuëh mandum Bansa Atjèh watèë njan. Adak na djiduëk mupakat pih tjit sabe keudroë-droë djih sagai. Peukara seudjarah njoë meu-ulang lagèë peukara Beulanda djok dèëlat Atjèh keu sipa-I Djawa joh thôn thôn 1949. Djinoë meugisa seudjarah deungon djak seurah dèëlat Atjèh keu Djawa uléh ureuëng njang hana meu-`oh sa`oh njan. Meunjo Beulanda hana sah meunurôt hukom djak djok dèëlat deungon hana musjawarah, hana meupakat dan hana peugot peumilu di Atjèh bak watèë njan, peukara tèkèn MoU njan meunan tjit, hana djeuët takheun sah tjit. Peuë lom lheuëh le peukara njang hana meupeudjak, hana djipeudjak, hana dji bri peudjak deungon njan mandum ka bateuë keudroë seureuta meurta.
Tengku Tjhik di Tiro Hasan Muhammad njang peubleut mata geutanjoë na tom geupeugah bak geutanjoë bahwa Gubernur, Bupati, DPRK, DPR dan mandum njang djijuë bak Bansa Atjèh untuk piléh peumeurintah pura-pura njan nakeuh seubagoë alat peundjadjah njang djipeurintah dari Djakarta. Awak njan mandum nakeuh djaroë gaki Djawa untuk peukong peumeurintah djih di Nanggroë Atjèh. Awak njan mandum han djeuët ta seutot, hana djeuët ta patéh peuë njang djipeugah, seubab peuneugah awak njan ka pasti njang djiteurimong nibak Djakarta dan tjit djijuë peugah peuë njang Djakarta meuheut.
Na saboh point peukara self-government, peukara njan rajek, peuë seubab ta kheun rajek, seubab peukara njan deuh-deuh ta kalon dan le njang meuseunoh duëk disinan. Padahai peukara njan that deuh keunong peungeut bulat-bulat. Njang ka djimeusulet bak teungoh tjot uroë djipeungeut geutanjioë dalam peungeuh. Geutanjoë hana ta bleut mata teuh dan deuh ta kalon njan tjit njata-njata keunong peungeut. Rot toh ta kalon peukara njan?
Mandum wilajah njang keunong djadjah uléh Djawa djipeuna Gubernur, Bupati, DPRK, DPR dan laén lom uléh peumeurintah peundjadjahan di Djakarta untuk alat djadjahan. Mandum alat peundjadjah njan djipeuna deungon djibeuntuk peureute-peureute njang meupusat di Djakarta. Peureute-peureute njan djiba u teumpat-teumpat njang keunong djadjah untuk piléh ureuëng-ureuëng njang djipeuteuntèë meunurôt atoran-atoran njang djipeugot uléh peundjadjah kedroë, njang ka pasti atoran-atoran untuk laba peundjadjah sipa-i Djawa keudroë. Ka teuntèë atoran njan akan reugoë keu njang keunong djadjah. Lheuëh peukara MoU Helsinki di Atjèh, ka keunong peungeut lom meutindeh ateuëh peuë njang ka djimeusulet awai. Di Atjèh ka dji juë peugot atawa ka ta djak peugot “peureute lokal” untuk djak peukong alat peundjadjahan sipa-I Djawa ateuëh Bansa Atjèh. Djeuët ta kheun geutanjoë njang ka keunong gidong ta tamah lom lakèë gidong leubeh lhok lom beumeusubèë mandum. Meunjo beutoi djipeugah untuk peugot self-government, ta peugot keudroë peumeurintahan droë njang hana meukajet deungon Djakarta dan han djeuët awak njan djak angkat geutanjoë dan han djeut djak peurhot geutanjoë. Djinoë djitamah lom deungon Peudjabat Gubernur/Bupati njang djigantoë langsong dari Djakarta deungon hana djimupakat pih deungon ureuëng Atjèh. Peuë njan self-Government?
Bak duëk bak dong beusapeuë pakat,
Sang sineusab meu-adoë a.
Hudép Beusaré Maté Beusadjan
Tengku Musanna di Tiro
Keutuha Meudjeulih GAM Pusat.
